İngiltere’de Su Özelleştirmesi çöktü. Nehirler kirlendi. Yeni yasada kirletene hapis cezası geliyor.

Dursun Yıldız

SPD Başkanı

17 Eylül 2024

İngiltere’de su hizmetlerinin yönetimi, büyük ölçüde özelleştirilmiş olup su şirketleri tarafından yürütülmektedir. Su hizmetleri 1989 yılında Margaret Thatcher hükümeti döneminde özelleştirilmiş ve 10 büyük su ve kanalizasyon şirketi ile çok sayıda daha küçük bölgesel su hizmet sağlayıcısına devredilmiştir.

Çevre Ajansı ( Environmental Agency) İngiltere’de Nehirlerin, göllerin ve denizlerin korunması ve kirlenmenin önlenmesinden sorumlu bir devlet kurumudur.  İngiltere’deki su kalitesi yönetimi  hizmetleri Çevre Ajansı (Environment Agency) tarafından denetlenmesine rağmen istenilen  sonuç alınamadı. BBC News’in haberine göre İngiltere’deki nehirlerin yalnızca yüzde 14’ünün ekolojik açıdan sağlıklı olduğu kabul ediliyor.

İngiltere’de suyu kirletene hapis cezası geliyor

İngiltere  göllerini, nehirlerini ve denizlerini kirleten su şirketlerini kontrol altına almak amacıyla  yeni bir yasa tasarısı hazırladı. Yasa tasarısı çevreyi kirletenlere karşı hükümete hapis cezası dahil büyük  yetkiler veriyor.

Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı’ndan (DEFRA) yapılan bir basın açıklamasında, Su’yu Koruma İçin Özel Önlemler Tasarısı, su şirketlerinin çevreye zarar vermesini önlemek için düzenleyici kurumlara daha hızlı ve daha sıkı önlemler alma konusunda yeni yetkiler verecek

İngiltere’nin Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanı Steve Reed yaptığı açıklamada  “Halk, 21. yüzyıl Britanya’sında rekor düzeyde kanalizasyonun nehirlerimize, göllerimize ve denizlerimize arıtılmadan pompalanmasına öfkeli. Yıllar süren ihmalden sonra su kaynaklarımızın kirliliği  artık kabul edilemez bir durumda. Bu nedenle bugün su şirketlerinin ve patronlarının utanç verici davranışlarına son vermek için acil eylem duyurusunu yapıyorum. Su hizmetleri veren kurumların yöneticileri artık bu atıkları arıtmadan  dışarı pompalayarak kendi ceplerini doldurmayacaklar. Eğer uymayı reddederlerse, kendilerini sanık sandalyesinde bulabilir ve hapis cezasıyla karşı karşıya kalabilirler. Bu yasa tasarısı, bozuk su hizmetleri sistemimizi onarmaya yönelik çalışmalarımızda ileriye doğru atılmış büyük bir adımdır.” dedi.

Şirket yöneticilerine hapis cezası yanında ek denetim  önlemleri de gelecek

Yeni yasa tasarısı, hapis cezasına ek olarak çevre koruma standartlarına uymayan su hizmetleri şirketlerine  teşvik  verilmesini de yasaklayacak ve bu durumun abonelere zarar vermesini engellemek için şirketleri mali denetime alacak.

BBC News’in haberine göre, hukuk davalarında, Çevre Ajansı’nın su hizmeti veren şirketlere  karşı daha kolay suç duyurusunda bulunabilmesini sağlamak için ispat yükü azaltılacak.

İngiltere’nin Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından yapılan  basın açıklamasına göre , tasarı çeşitli suçlar için ağır otomatik para cezaları içeriyor ve  yetkili kurumların uzun soruşturmalar yürütmek zorunda kalmadan hızlı bir şekilde ceza vermelerine olanak tanıyor.

Yasa Tasarısına göre   atıksu  çıkışlarındaki su kalitesinin  bağımsız kurumlarca  izlenmesi mümkün olacak. Bunun yanısıra    su şirketlerinin, acil durum deşarjlarına  ilişkin verileri gerçek zamanlı olarak yayınlamaları ve deşarjların ilk sızıntıdan bir saat veya daha kısa bir süre içinde  rapor edilmesi zorunluluğu getirilecek.

“Yasa Tasarısı , şirketlerin işbirliği yapmaması veya Çevre Ajansı ile İçme Suyu Müfettişliği’nin soruşturmalarını engellemesi durumunda su yöneticilerine hapis cezası da dahil olmak üzere daha sert cezalar getiriyor. Daha önce çoğu engelleme vakasında azami ceza yalnızca para cezasıydı. Bakanlık , cezalandırma yetkilerini hapis cezasını da içerecek şekilde artıracağız ve suçların hem Kraliyet hem de Sulh Mahkemesinde yargılanabilmesini sağlayacağız açıklamasını yaptı.

Su şirketleri, sorumluluklarını yerine getirmemeleri nedeniyle uygulanan yaptırımların ortaya çıkardığı maliyetlerden  de sorumlu olacak.

2020 yılından bu yana, İngiltere’deki su hizmetleri şirketleri kendilerine 54 milyon doların üzerinde büyük teşvikler ve avantajlar sağladılar. Tasarı, Su Hizmetleri Düzenleme Kurumu’na, standartları karşılamayarak çevreyi ve tüketicileri korumayan şirketlere teşvikleri askıya alma  ve yöneticilerine  performansa dayalı olarak verilen ikramiye ödemelerini kesme yetkisi veriyor.   Yasa Tasarısına göre  su hizmetleri şirketleri ayrıca müşterileri karar alma sürecine dahil etmeleri gerekecek.

İngiltere’deki nehirlerin yalnızca yüzde 14’ü ekolojik açıdan sağlıklı

BBC News’in haberine göre İngiltere’deki nehirlerin yalnızca yüzde 14’ünün ekolojik açıdan sağlıklı olduğu kabul ediliyor. 2023 yılında İngiltere’deki kanalizasyon şebekesinden  3,6 milyon saat boyunca atıksu sızıntısının gerçekleştiği tespit edildi.Bu süre 2022 yılında ise 1,75 milyon saat olarak belirlenmişti.

İngiltere’nin önemli bir bölümünde kanalizasyon ve yağmursuları aynı uzaklaştırma sistemi ile taşınıyor. Yağmursuyu taşınımı için ayrık bir sistemin olmayışı aşırı yağışlarda arıtma suyu tesislerinin kapasitesinin yetersiz kalmasına ve doğal ortama deşarj edilen suyun yeterince arıtılmadan deşar edilmesine neden oluyor.

 Yapılan açıklamalara göre su hizmeti veren şirketlerin atıksu  altyapısına onlarca yıldır yeterli yatırımı yapmaması  nedeniyle şebeke çoğu zaman kanalizasyon ve yağmur suyunu iletemiyor  ve bu da atık su sızıntılarına  neden oluyor. Özellikle şebekelerin ve arıtma tesislerinin kapasitelerinin aynı sistem içinde yağmur suları ile artan kirli su debisini arıtmada yetersiz kaldığı ileri sürülüyor.

BBC News’in haberine göre Liberal Demokratlardan yapılan bir açıklamada, “Görünüşte bu yeni tasarı, nehirlerimizi ve su kaynaklarımızı tehdit eden  kanalizasyon skandalıyla mücadele için yeterli  görünmüyor. Bu krizi sadece eski endüstrinin tamamen elden geçirilmesi ve yeni ve daha radikal  bir düzenleme  sona erdirebilir.” dendi.

Türkiye de durum

Türkiye’de su kirliliğini oluşturan temel unsurlar ilgili raporlarda  sanayileşme, çarpık kentleşme, hızlı nüfus artışı aşırı kimyasal gübre kullanımı ve zirai mücadele ilaçları olarak yer alıyor. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın “Türkiye Çevre Sorunları Ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu’na göre, su kirliliği dikkat çekici oranda arttı.  Su kirliliği 2019’da 27 ilde birinci öncelikli çevre sorunu iken aradan geçen 3 yılda il sayısı 33’e çıktı.  “Raporda, 66 İl Müdürlüğü kendi sınırları içerisindeki toplam 425 adet yer üstü suyu veya izleme noktası için muhtemel kirlenme nedenleri işaretlemiş.

Rapora göre yerüstü sularını kirleten başlıca etkenler oransal olarak   % 86 evsel atık sular,   % 55 zirai ilaç-gübre kullanımı,  % 41 evsel katı atıklar ve  % 33 sanayi atık suları diye dağılıyor.

 Yeraltı sularının kirleten temel etkenler ise sırasıyla  zirai ilaç-gübre kullanımı,  evsel atık sular,  hayvan yetiştiriciliği ve  sanayi atık suları olarak belirlenmiş.

İngiltere örneği de dahil olmak üzere  dünyadaki birçok örnek durum ,su ve çevre sağlığı hizmetlerinin  geç kalınmadan etkin bir  denetim ve kamu hizmeti yönetimi anlayışıyla verilmesi gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır. Ülkemizde de bu konuda etkin bir su yönetimi kurumsal yapısının kurulması ve denetimlerin ,yaptırımların arttırılması zorunludur.

Kaynak :  Cristen Hemingway Jaynes  Britain Introduces New Law to Crack Down on Water Execs Who Pollute Waterways. September 5, 2024  Edited by Chris McDermott https://www.ecowatch.com/britain-waterways-pollution-companies-legislation.html