SU YÖNETİMİNDE 3 K İLKESİ -Su Politikaları Derneği

(Koruma, Kullanma, Kurumsal Kapasite Geliştirme)

Dursun Yıldız

SPD Başkanı

1990’lı yıllara kadar  yıllara kadar dünyada su temini anlayışı yerini daha sonra suyun korunması ve sağlıklı su temini yaklaşımına bıraktı.  20nci yüzyılın başlarında Su Politikaları ve  su yönetimi anlayışı; oluşan su talebini proje ölçeğinde hızla karşılamaya yönelik idi. Ancak  bu anlayış bu yüzyılın ortalarına doğru klasik havza planlamaya daha sonra da  havza ölçeğinde entegre su yönetimine dönüştü. 20nci Yüzyılın sonlarında da çevre duyarlılığı su yönetiminin öncelikli konuları arasına girdi. Bunun en temel nedenleri  nüfusun artması ,dünyanın hızla kirlenmesi ve toprak ve su kaynaklarının da bundan payını alması  ve iklimsel değişikliler idi.

Su üzerine baskıların hızla artması nedeni ile su yönetimi günümüzde suyun korunması ,kullanılması ,kurumsal kapasite geliştirilmesi anlamında radikal bir düşünce değişikliği ihtiyacı içindedir.

1.Suyun Koruması İle İlgili İlkeler

Suyun korunması konusunda ilke ve politikalar suyun hem miktar hem de kalite olarak korunmasını kapsamalıdır. Suyun miktar olarak korunmasında su kaynağının doğal koşullarda veya su kullanmaya yönelik tesisler yapımı ile sızma, buharlaşma gibi yollarla kaybına ekonomik sınırlar içerisinde engel olunmalıdır. Ayrıca suyun kalite olarak korunmasında temel yaklaşım suyun doğal  çevrim ve doğal çevresiyle birlikte korunması olmalıdır. Suyun korunması  doğal çevre koruma, su havzalarının korunması ve su kaynaklarının korunması anlayışlarının bütününü oluşturmaktadır. Konuya bu bütüncül anlayış içinde bakılmalı ve bu konudaki ilke ve politikalar buna göre belirlenmelidir.  

2.Suyun Kullanılması İle İlgili İlkeler

Suyun kullanımında öncelik sırası 10.12.2019 tarih ve 30974 sayılı “Su Tahsisleri Hakkında Yönetmelik” Madde 7’de;

(1) Suyun miktarı, kalitesi, havzanın özelliği, zorunlu ihtiyaçlar ve şartlar başka türlü bir çözüm yolu gerektirmedikçe, su kaynaklarının kullanım amaçlarında aşağıdaki öncelik sırası uygulanır:

a) İçme ve kullanma suyu ihtiyacı.

b) Çevresel su ihtiyacı.

c) Tarımsal sulama ve su ürünleri yetiştiriciliği.

ç) Enerji üretimi ve sınai su ihtiyaçları.

d) Ticari, turizm, rekreasyon, madencilik, taşıma, ulaşım ile sair su ihtiyaçları.

(2) Su kaynağının yeterli olması halinde, havza planları çerçevesinde kaynağın birden fazla amaçla kullanımına öncelik sırası gözetilerek izin verilebilir.

şeklinde belirlenmiştir.

Suyun kullanılması öncelikleri membadan mansaba doğru belirlenmelidir. Öncelik membadaki kullanımlarda olmalıdır.

Su kaynağı kullanılması esnasında mevcut su kaynağını bir amaca tahsis ederken başka önemli bir amaç için kullanılmasına engel olmamalıdır. Öncelikle çok amaçlı projeler planlanmalıdır.

Su kaynağının potansiyel olarak yetersiz kalması durumunda sulama suyu temininde kısıntılı sulama işletmesi yapılarak maksimum fayda sağlanmalıdır.

Yeraltı suyu kullanımında öncelikle yeraltı suyunun kaynak veriminden daha fazla çekim yapılmamalı, dengeli bir şekilde çekilmesi düşünülmelidir. Ancak, yüzey suyu ile birlikte düşünülmesini gerektiren durumlarda ekonomik şartlara göre değişik düzende çekim yapılmalıdır.

Suyun hidroelektrik enerji üretilmesinde kullanılması halinde en büyük net faydayı sağlayan tesis boyutunu seçmek esastır. Ancak, söz konusu su kaynağından içme-kullanma suyu ihtiyacının karşılanması veya sulama suyu temini ile çakışma söz konusu ise öncelik içme suyu ve sonrasında sulama suyu tahsisi göz önüne alınarak olanaklar ölçüsünde enerjiden yararlanmayı öngören bir plan hazırlanmalıdır.

Proje planlamasında, projenin elverdiği ölçüde su ürünleri üretimi ve gezinti yerleri tesisi amaçlarına da hizmet etmesini göz önüne alınabilir. Ancak içme suyu temin amaçlı projelerde mutlak koruma sahası içinde rekreasyona izin verilmemeli, ayrıca doğrudan göl alanında su ürünleri yetiştiriciliği göl alanının büyüklüğü ve su kirliliği ile ilgili yönetmeliklere göre belirlenmelidir.

3.Kurumsal Kapasite Geliştirme

Su yönetiminde kurumsal kapasite geliştirmek, su kaynaklarının sürdürülebilir, etkili ve adil bir şekilde yönetilmesi için kritik bir öneme sahiptir. Kurumsal kapasite, su yönetimi alanında çalışan kurumların ve organizasyonların bilgi, beceri, yetkinlik ve altyapılarının toplamını ifade eder. Kurumsal kapasite geliştirilmesi daha önce belirtilen suyun korunması ve kullanılması konusunda yapılacak olan çalışmalarla da doğrudan ilgili bir husustur.

Kurumsal kapasitenin artırılması, su kaynaklarının uzun vadede korunmasını ve sürdürülebilir kullanılmasını sağlar. Bilimsel ve teknik bilgiye dayalı yönetim stratejileri, su kaynaklarının yenilenmesine ve korunmasına yardımcı olur.

Kurumsal kapasitesi güçlü kurumlar, iklim değişikliğine bağlı olarak su döngüsünde meydana gelen değişikliklere uyum sağlamak için daha etkili stratejiler geliştirebilirler.

Kurumsal kapasitesi yüksek kurumlar, modern su yönetim tekniklerini ve teknolojilerini kullanarak daha etkili çözümler üretebilirler. Farklı paydaşlar arasında işbirliğini teşvik ederek su yönetimi süreçlerinin daha kapsayıcı ve adil olmasını sağlarlar. Su yönetiminde kurumsal kapasitenin artırılması, su taşkınları, kuraklık ve su kalitesi sorunları gibi kriz durumlarında daha hızlı ve etkili müdahale edilmesini sağlar.

Özellikle dijital dönüşüm ile su yönetimi yapan kurumların risk değerlendirme ve yönetim kapasitelerini geliştirmeleri , suyun daha verimli ve adil yönetiminin yanısıra  olası su krizlerine karşı önleyici tedbirler  alma açısından da büyük öneme sahiptir.

Güçlü bir kurumsal kapasite, su yönetimi ile ilgili politikaların, yasaların ve düzenlemelerin oluşturulması ve uygulanması sürecini destekler. Ayrıca finansal yönetim kapasitesi, su yönetim projelerinin sürdürülebilir finansmanını sağlar. Fonların etkin ve verimli kullanımı ile projelerin başarısı artırılır.

Özetle; su yönetiminde kurumsal kapasitenin geliştirilmesi, su kaynaklarının planlanması, korunması, denetlenmesi ve toplumun tüm kesimlerine eşit şekilde dağıtılması açısından hayati bir rol oynar. Bu nedenle, su yönetimi alanındaki kurumların kapasitelerinin sürekli olarak geliştirilmesi ve günümüzde  dijital dönüşümü hızla sağlamaları  gerekmektedir.