Türkiye’de ve İstanbul’da Tsunami Riski var mı?

Dursun Yıldız

İnş Müh

SPD Başkanı

Konu ile ilgili uzmanlara göre Türkiye  kıyılarında, Asya’daki gibi onlarca metrelik dalgaların oluşma olasılığı bulunmasa da tsunami, bir doğal afet türü olarak Türkiye için de risk teşkil ediyor.

Bunu gösteren en güncel olay ise 2020’deki İzmir Depremi oldu. Deprem sonrası oluşan tsunaminin  Seferihisar ve Urla ilçelerini etkilemesi olarak verilebilir.

Ülkemiz Asya’daki gibi 30-40 metre dalga yüksekliği olan tsunamilere maruz kalmıyor ancak İstanbul’u etkilemesi beklenen Marmara depremde sadece depreme bağlı olarak  2,5 -3 m civarında tsunami dalgaları bekleniyor. Ancak  Marmara bölgesinde depremler tarafından tetiklenen denizaltı heyelanlarının daha büyük genlikli yerel tsunamilere neden olabileceği ve bu dalgaların 6 m ye kadar ulaşabileceği hesaplanmış durumda.

Araştırmalar, yaklaşık 8 büyüklüğündeki 1509 İstanbul depreminde, altı metre yükseklikte olduğu düşünülen tsunami dalgalarının Yenikapı’daki şehir surlarını aştığını gösteriyor. Bu nedenle Yenikapı bölgesi tarihte tsunami yaşanmış yer olarak bulunduğundan bu yerin riskli olduğu söylenebilir.

2019 yılında İBB ve ODTÜ’nün ortak çalışması kapsamında hangi ilçenin tsunamiden nasıl etkilenebileceği de tespit edilmiş ve raporda en fazla etkilenme ihtimali bulunan ilçeler de verilmiştir.

Rapora göre ;“Büyükçekmece denizaltı heyelanı kaynaklı olası tsunamilerde su basma alanı yüksek olan ilçeler, Silivri,Büyükçekmece, Bakırköy, Beylikdüzü ve Avcılar ilçeleridir. Bu ilçeleri Kadıköy, Maltepe, Fatih ve Küçükçekmece ilçeleri takip etmektedir.

Raporda ,Yenikapı denizaltı heyelanı kaynaklı olası tsunamilerde ise su basma alanı yüksek olan ilçeler sırası ile Bakırköy, Tuzla, Maltepe, Kadıköy, Fatih, Kartal ve Pendik ilçeleri olarak açıklanıyor.

Bu veriler İstanbul’un Marmaraya kıyısı bulunan ilçelerinin tümü küçük veya büyük ölçekte Tsunamiden etkileneceğini ortaya koyuyor.

ERKEN UYARI FAYDALI

Erken uyarı sisteminin oluşturulması, büyük bir depremde tsunaminin olası olumsuz etkilerine karşı mücadelenin önemli ayaklarından biri olarak çok olumlu bir çalışmadır.Zira depremin meydana gelmesiyle tsunami dalgalarının oluşup kıyılara ulaşması arasında dakikalarla ölçülen belli bir zaman dilimi bulunuyor.

Bu zaman içinde erken uyarı sonrasında can ve mal kaybı en aza indirilebilir.

Tsunami, ülke olarak pek bilmediğimiz bir konu olduğu için, bu konuda toplumsal duyarlılığın arttırılması için  bilgilendirme çalışmalarının da artması lazım

HANGİ ÖNLEMLER ALINMALI

Bu konuda alınacak önlemlerden biri olarak, tsunami tahliye kapasitesinin arttırılması önemli Buna yönelik  olarak Marmara Denizi’ne kıyısı olan ve tsunami tehlikesi altında bulunan ilçeler için uygun tahliye rotaları belirlendi ve bunlar haritalandı.Bu konuda İstanbulun kıyı bölgelerinde bilgilendirici haritalar koyuldu. Vatandaşlarımızın bunlara dikkat etmesi ve bu konunun radyo ve televizyonlarda işlenerek toplumsal bilincin arttırılması lazım

Bir yetişkinin diz yükseliğine denk gelen 50 cm yüksekliğindeki hızlı bir dalganın dahi bir insanı devirip sürükleme gücüne sahip olduğunu bilmemiz lazım.

Önlemler konusunda öncelikle kent sakinlerinin tsunami riskinin farkında olması ve olası bir büyük deprem sonrası oluşabilecek tsunami konusunda bilinçli davranması çok önemli.

Deniz tabanında olabilecek önemli bir deprem sonrası toplumun, bilinçli olarak sahillerden uzaklaşarak daha yüksek yerlere hızlı intikali-tahliyesi tsunamiye karşı alınacak en önemli tedbirdir.

Ayrıca Tsunami uyarısı aldıktan sonra  uzun bir süre kıyılardan uzak durulması da gereklidir.Uzmanlar depremin  oluşturacağı heyelan sonucu  daha etkili  bir tsunami oluşabileceğini ileri sürüyor.   Dere yatakları, nehir ağızları, tsunaminin içeriye girip ileriye kadar ilerlemesine yok açacak bölgelerdir. Limanlar, her türlü tekne barınakları en fazla hasar görebilir durumda olan yerleridir. Bu tür yerlerden uzak durulması gerekiyor.

 Uzmanlar Tsunami oluşması durumunda, Marmara Denizi’nde etkili olma süresinin  90-120 dakika olduğunu belirtiyor.Ayrıca  Denizin durulması halinde  bile kıyıdan uzak kalmaya özen gösterilmesi gereğinin altını çiziyor.  Çünkü Marmara’nın karşı kıyılarından yansıyacak dalgaların ,bir süre sona  bulunduğunuz yere gelebileceğinden söz ediliyor.

Tsunami riskine karşı  kıyılarda  çeşitli çalışmalar yapılarak Tsunaminin vereceği zararın   riski azaltılabilir ancak  bu alandaki mücadelenin en önemli ayağını toplumda  afet bilincinin oluşması oluşturmaktadır.