9 Mayıs 2024

Her ne kadar geniş yeraltı suyu depoları bulunsa da, buna erişmenin artan maliyeti, ticaret coğrafyasını önemli ölçüde yeniden şekillendirme ve kullanıcıları alternatif su kaynaklarına yönlendirme yolunda ilerliyor

Yeni bir çalışma, yüzyılın ortasına gelindiğinde küresel nüfusun neredeyse yarısının, yeraltı suyunun bölgesel gıda fiyatlarını artıracak ve ticaret ile bitkisel üretim coğrafyasını önemli ölçüde değiştirecek kadar pahalı hale geleceği bölgelerde yaşayabileceğini ortaya koyuyor. Dünyadaki yeraltısuyu havzalarının yüzde dokuzu şimdiden tükenmeye yakın bir duruma ulaşmış görünüyor.ABD Enerji Bakanlığı’nın Pasifik Kuzeybatı Ulusal Laboratuvarı’ndaki bilim adamlarının önderlik ettiği yeni bir araştırma, 2030 yılına kadar ilave yüzde 11,5’lik bir yeraltısuyu havzasının bu noktaya ulaşabileceğini, yüzde 22’sinin ise yüzyılın ortasına kadar miktar açısından çok riskli hale gelebileceğini öne sürüyor.

Bu çalışmada kullanılan “Peak Water Zirve Suyu”, tatlı suyun tüketildiği oranda yenilenmediği ve azalmaya başladığı bir durumu ifade etmektedir.

Yeni çalışmanın yazarları, dünyanın birçok yeraltı su kaynağından çekilen suyun ne zaman ve nerede “zirveye” ulaşabileceğini, örneğin ülke dışından gelen yatırımcıların yeraltı suyu çekimini yenilenemeyen ve azalmaya başlayan noktaya  ne zaman çıkarabileceğini belirlemeye çalıştı.

Su’da olduğu gibi  fosil yakıtlar veya mineraller gibi diğer kaynaklarda da benzer zirveler gözlemlenmektedir. Yeraltısuyu kaynakları çekim ve  beslenim  arasındaki fark açıldıkça suyun yenilenebilir olarak kullanılabilecek olan miktarının sonuna yaklaşmakta ve daha sonra miktar olarak azalmaktadır.

Ancak şu ana kadar yeraltı suyunun miktar olarak azalmasını  öngören  hiçbir çalışma yapılmamıştır. Bu yeni çalışma, insan kaynaklı sistemlerden gelen talebe bağlı olarak su çekiminin maksimum artışını ve azalmasını ilk kez öngören bir çalışmadır. Makalenin baş yazarı ve yer bilimci Hassan Niazi, bunun “bugüne kadar gelecekteki küresel yeraltı suyu çekimine odaklanan en kapsamlı çalışma olduğunu açıklamıştır.

Her ne kadar su, Dünya’nın hidrosferinde korunsa ve hiçbir zaman gerçek anlamda “kaybolmasa da”, yeni çalışma, yeraltı suyunun, kısmen geri kazanım maliyeti nedeniyle kısıtlanan, yenilenemeyen bir kaynak gibi davrandığını doğruluyor. Araştırmanın yazarlarından ve Yer bilimcisi Tom Wild, yeraltı suyunu inceleyenlerin bunu tespit edeceğini belirtiyor.

Wild, “Yeraltı suyunun yenilenemez bir kaynak gibi davrandığını göstermek bizim için yeni değil.Ancak  öngörülen yeraltı suyu modellerimizin dünyadaki diğer kaynaklara ne kadar benzer olduğu göz önüne alındığında, çalışmamız yeraltı suyunun sonlu doğasına ve tükenme sürecine dair çok net bir sonuç ortaya koyuyor” diyor.

Ancak Niazi, yeraltı suyunun küresel olarak çekilme   hızının bu bulguya ter düştüğünü ve  sonuçta yeraltısuyunu çekme miktarının  artmaya devam ettiğini de belirtiyor.

Niazi, “Dünyadaki gıdanın yaklaşık beşte biri yeraltı suyu kullanılarak yetiştiriliyor”  “Dolayısıyla, yeraltı suyunun, özellikle de derin akiferlerde bulunanların, petrol veya bakır gibi sınırlı olduğunu kabul etmek önemlidir. Ve bu tükenebilir kaynağın ne zaman zirveye çıkıp ne zaman azalacağını anlamak, ileriye yönelik bilinçli bir yol çizmemize yardımcı olabilir; çünkü pek çok bölge, kısa vadede yeraltı suyuna olan bağımlılığın azaltılması gibi bir zorunlulukla karşı karşıya kalacaktır. Bu önemli çünkü yeraltı suyu, sulamadan enerjiye ve ayrılmaz bir şekilde çevremizin refahına kadar toplumun pek çok temel işlevine bağlı.” diyor.

Yeraltısuyu ne zaman ve nerede bitecek

Niazi ve ortak yazarları dünya genelinde 235 su havzasını incelediler. Kapsamlı simülasyon modelleri, havzalarda suyun  tükenmesine neden olabilecek  birçok faktörü araştırmalarına olanak sağladı. Diğer sosyoekonomik faktörlerin yanı sıra nüfus artışı, elektrik talebi ve su kullanım verimliliği, havzaların ne zaman ve nerede zirveye ulaşabileceğini şekillendiren en önemli faktörler.

Yazarlar,  toplam 900 senaryoyu değerlendirdi. Yeraltısuyu tükenmesinin  ortaya çıkma ihtimalinin en yüksek olduğu sıcak noktaları belirlediler. Neredeyse tüm simülasyonlarda, küresel yeraltı suyu rezervleri bu yüzyılda belirgin bir  tükenmeye başlama  ve miktar olarak azalma eğilimi  gösteriyor.

Önümüzdeki yıllarda  Batı Amerika Birleşik Devletleri, Meksika, Hindistan, Pakistan, Çin ve Orta Doğu ve Akdeniz’deki çeşitli ülkelerdeki  yeraltısuları havzalarında tükenme eğilimi mevcuttur. Bu havzalar  Yeşil Devrim sürecinde  20. yüzyılın ortalarında mahsul üretiminin arttığı bölgelerle aynı bölgelerdir.

Aynı havzalar hâlâ dünyanın çoğu için ekmek sepeti olarak hizmet vermektedir. Ancak aynı zamanda yazarlar, bu bölgelerin dünyadaki sürdürülemez yeraltı suyu çekilmesinin çoğundan sorumlu olduğuna da dikkat çekiyor. Mevcut su çekme  eğilimleri devam ederse, yeraltı suyu stresinin alıcı tarafında olacak şekilde konumlandırılmışlardır.

Wild, “En azından, son 50 yıllık küresel tarımsal üretim yapan birçok ülkedeki kilit havzalarda, yeraltı suyu kullanımının kısıtlanması düşünülmelidir” diyor.

Yapılan çalışmada incelenen  havzaların yaklaşık yarısı hiçbir senaryoda su çekiminde zirve ve su miktarında düşüş göstermemektedir. Bunlar arasında yüzey suyunun  talebi karşılamaya yetecek kadar bol olduğu Amazon gibi bölgeler veya Kanada’nın yüksek enlem bölgeleri gibi su ihtiyaçlarının oldukça düşük olduğu alanlar yer alıyor.Ancak bunların aksine Kuzey Amerika’da ABD’de Kaliforniya ve Missouri’dekiler de dahil olmak üzere yirmi bir havza halihazırda zirveye ulaşmış veya zirvenin ortasındadır.(Şekil1).

Şekil1. Bu şekil, 900 senaryo kullanılarak, yenilenemeyen yeraltı suyu yıllık  çekim miktarının 21. yüzyılda zirve yaptığı ve suyun azaldığı bölgeleri göstermektedir.

Son elli yıllık küresel tarımsal ekonomik üretken olan havzaların çoğu, senaryoların en yüksek  payında zirve ve düşüş belirtileri görülmektedir. (Şekil Hassan Niazi | Pasifik Kuzeybatı Ulusal Laboratuvarı)

Kaynak: : Pacific Northwest National Laboratory (PNNL)

https://www.wateronline.com/doc/peak-water-do-we-have-enough-groundwater-to-meet-future-need-0001?