Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Raporu: Havzalarımızın yarısında su kalitesi yetersiz. Acilen iyileştirme gerekli

View Post

Harita1.  İl merkezi yerüstü içme suyu kaynağı kalite durumu

Su Kirliliği

Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan  su kaynaklarımızın kalite durumu  Harita 1 de verilmiştir. Bu haritalarda ülkemizin önemli bir bölümünde su kirliliğinin önemli bir sorun olduğu görülmektedir. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞİDB) tarafından 2022 yılı verileri ile hazırlananTürkiye  Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu (ÇŞİDB 2023) ndan elde edilen veriler aşağıda verilmiştir. Ülkemizde 81 İlimizin 33’ünde birinci, 33’ünde ikinci, 9’unda ise üçüncü öncelikli çevre sorunu olarak belirtilen su kirliliği toplamda 75 ilde önemli bir çevre sorunu olarak öne çıkmaktadır  (Harita 2).

Harita 2. İllere göre su kirliliği öncelikleri

Yerüstü Suları;  Raporda, 34 ilde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce, kendi sınırları içerisindeki toplamda 161 adet yerüstü suyu veya izleme noktası için kalite sınıfları belirtilmiş olup bunların 22 adedi (%14’ü) 1. sınıfa (yüksek kaliteli su), 48 adedi (%30’u) 2. sınıfa (az kirlenmiş su), 39 adedi (%24’ü) 3. sınıfa (kirlenmiş su), 60 adedi (%37’si) 4. sınıfa (çok kirlenmiş su) dahildir.  Yerüstü sularımızın muhtemel kirlenme nedenlerinin başında evsel atıksular ve tarımsal mücadele ilaçları- aşırı gübre kullanımı gelmektedir. Bunu evsel katı atıklar takip etmektedir.

Yeraltı Suları;  Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın (ÇŞİBD) raporunda, 25 İl Müdürlüğünce kendi il sınırları içerisindeki, toplam 98 adet yeraltı suyu veya izleme noktası için kalite sınıfları belirtilmiş olup, bunların 74ünde  (%76’sının) iyi kalitede, 28 adedinin (%29’unun) ise zayıf kalitede olduğu belirlenmiştir. Yeraltı sularının muhtemel kirlenme nedeni olarak en çok tarımsal mücadele  ilacı- aşırı gübre kullanımı belirtilmiş olup, bunu evsel atıksular, hayvan yetiştiriciliği ve sanayi kaynaklı atıksular takip etmiştir.

“Türkiye’nin hidrolojik havzaları dikkate alınarak değerlendirildiğinde, su kirliliğinin birinci öncelikli sorun olduğu illerin Meriç-Ergene, Susurluk-Gediz, Büyük Menderes, Kızılırmak-Yeşilırmak, Konya Havzası, Aras Havzası, Van Gölü Havzası, Batı Karadeniz Havzası, Ceyhan Havzası, Doğu Karadeniz-Çoruh, Dicle- Fırat ve Doğu Akdeniz Havzalarında yoğunlaştığı söylenebilir.” ( ÇŞİBD 2023) Çevresel sorunların önceliklerinin bilinmesi; ulusal politikaların oluşturulmasında, illerin geleceğe yönelik kalkınma hedeflerinin planlanmasında, doğal kaynaklarımızın optimum kullanımının sağlanmasında, diğer paydaş kurumların uygulama planlarını hazırlamalarında ve çevre kirliliği ile mücadelede önem arz etmektedir.

İllerden gelen anket sonuçlarının değerlendirmesinden aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir:

• İllerimizin genelinde hava, su kirliliği ve atık sorunlarının yaşanmaya devam etmektedir.

• İllerimizin önemli bölümünde hava kirliliği öncelikli sorundur.

• Havzalarımızın yarısının su kalitesinin yeterli olmadığı, bu havzaları besleyen suların aynı zamanda ülkemizin en büyük tarımsal üretiminin de beslemek açısından kritik anlamda önemli olduğu ve toplum ve çevre sağlığı açısından acilen iyileştirme yapılması gerekmektedir.

Tablo 1.2022 yılında illere göre birinci öncelikli çevre sorunları (ÇŞİDB 2023)

 Tablo 1’de iller, birinci öncelikli çevre sorunlarına (hava kirliliği, su kirliliği, atıklar, gürültü kirliliği,) göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Bu tabloda illerimizin %41’inde su kirliliğinin birinci öncelikli sorun olduğu görülmektedir.

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Çevre Envanteri ve Bilgi Yönetimi Dairesi Başkanlığınca derlenen öncelikli çevre sorunlarının yıllar içindeki seyri Şekil 1’de verilmektedir. 1999 Yılında başlayan söz konusu çalışma 2012 yılından itibaren yıllık hale getirilmiştir.

Rapordaki tüm çalışmalar yıllar itibariyle değerlendirildiğinde hava kirliliği, su kirliliği ve atıkların öncelikli sorunlar sıralamasında başta olduğu görülmektedir. Çevre sorunlarının önceliklendirilmesi çalışmaları yıllara göre karşılaştırıldığında; kirlilik sorunlarının çözümü için  önlem alınmaya başlandığında münferit olarak sorunların azaldığı ya da öncelik sıralamalarının düştüğü görülmektedir. Örneğin yakıt iyileştirmeleri ile hava kirliliği önceliğini yitirirken atık ve atıksu sorunları önceliği artmaya başladıkları; bunu müteakip atık düzenli depolama ve atıksu arıtma tesislerinin devreye girmesiyle de atık ve atıksu sorunlarının görece geri plana düştüğü görülmektedir. İl bazında ayrıntılı incelendiğinde bu durum daha açık biçimde ortaya çıkmaktadır(ÇŞİDB 2023).

Uzun dönemde bakıldığında, doğalgaz kullanımı, atıksu arıtma tesislerinin yapımı ve atık bertaraf/geri dönüşümü konusundaki gelişmeler ve alınan önlemlerin etkisiyle çözümler getirilmekle birlikte, illerimizde hava kirliliği, su kirliliği ve atıklar konusunda genel olarak sorunların devam ettiği ve gelişme potansiyelinin var olduğu düşünülmektedir.

Şekil 2.Yeraltı Sularının Muhtemel Kirlenme Nedenleri (*)

Şekil 2’ye göre, 36 adet İl Müdürlüğünce, kendi il sınırları içerisindeki toplam 141 adet yeraltı suyu veya izleme noktası için muhtemel kirlenme nedeni işaretlenmiş olup, bunların 115’inde (%82) zirai ilaç ve gübre kullanımı, 97’sinde (%69) evsel atıksular, 62’sinde (%44) hayvan yetiştiriciliği, 57’sinde (%40) sanayi kaynaklı atıksular, 30’unda (%21) evsel katı atıklar muhtemel kirlenme nedenlerinden biri olarak işaretlenmiştir.

Şekil1.Yıllar İtibariyle Yeraltısularının Muhtemel Kirlenme Nedenlerinin Yüzde (%) olarak Oransal Dağılım ( ÇŞİDB 2023)

Yıllar itibariyle yeraltısularının muhtemel kirlenme nedenlerinin yüzde (%) olarak oransal dağılımı Şekil.1de verilmiş olup evsel atıksu kirliliğinde 2017 yılından itibaren bir artış görünmektedir

Harita 3.Su Kirliliğinin Giderilmesinde /Önlenmesinde İl Sınırları İçerinde Karşılaşılan En Önemli Güçlükler

Su kirliliğinin giderilmesinde /önlenmesinde il sınırları içerisinde karşılaşılan en önemli  güçlük 51 ilde mali imkansızlıklar nedeniyle arıtma tesislerinin kurulamaması, 11 ilde toplumda bilinç eksikliği şeklinde tespit edilmiştir  (Harita 3 ) ( ÇŞİDB 2023).

Rapordaki yerüstü sularının muhtemel kirlenme nedenlerinin işaretlenme sayılarının oransal dağılımına bakıldığında evsel atıksuların en fazla işaretlenen kirlilik nedeni olduğu, bunu zirai faaliyetlerin, evsel katı atıklar ve sanayi kaynaklı atıksuların takip ettiği görülmektedir

Rapordan çarpıcı tespit ve öneriler:

Acilen İyileştirme Gerekli

• Havzalarımızın yarısının su kalitesinin yeterli olmadığı,
•  Bu havzaları besleyen suların aynı zamanda ülkemizin en büyük tarımsal üretimini de beslemek açısından kritik anlamda önemli olduğu ve
•  Toplum ve çevre sağlığı açısından acilen iyileştirme yapılması gerekmektedir.

Kaynak