RAPORLAR
Trump Panama Kanalına Enerji için çökecek
Yayınlandı
8 ay önceon
Yazar
Dursun YıldızTrump’ın hedefi: Panama üzerinden Çin’i kontrol ve Asya- Pasifikteki LNG Pazarına hakim olmak.
12 yıl önce hazırladığımız raporda öngörmüştük. Yeni LNG Jeopolitiği oluştu. ABD en büyük LNG ihracatçısı oldu.AB ‘deki Pazar payını hızla arttırdı. Şimdi sıra Asya Pasifik’te
Dursun Yıldız
Hidropolitik Akademi Direktörü
24 Şubat 2025

Çin’de endüstriyel kömürden gaza geçişin hız kazanması ve Güney Doğu Asya ülkelerinin ekonomik büyümeleri için daha fazla LNG kullanması nedeniyle sıvılaştırılmış doğal gaza (LNG) yönelik küresel talebin 2040 yılına kadar %50’den fazla artacağı tahmin ediliyor.
LNG’ deki küresel ticaret, 2022’deki 397 milyon tondan 2025’te 500 milyon tona ulaştı;Pazar daha büyük ancak LNG arzının kısıtlı olması büyümeyi kısıtlıyor. ABD’de ve Katar’daki yeni terminallerin açılması pazarı büyütecek.
Çin, Japonya ve Güney Kore, Tayvan ve Hindistan’ın toplam LNG ithalatı, dünya genelindeki LNG arzının yaklaşık %57’sini oluşturmaktadır. ABD ‘nin LNG yükleme istasyonlarının yer aldığı eski Meksika Körfezi, yeni adıyla Amerikan Körfezinden yola çıkacak gemiler için bu pazara en kısa rota da Panama Kanalı’ndan geçiyor .Panama Kanalının gemi trafiği sürekli artıyor. Bu nedenle 2006 yılında genişletilmesi kararı alındı 2016 yılında Panama Kanalının genişletilmesi inşaatı tamamlandı. Ancak yine de kuraklık sonucunda kanal ile bağlantılı olan Gatun gölündeki su seviyesinin düşmesi kanal işletmesini zorluyor. Bu durumda gemiler 8-10 gün beklemek zorunda kalıyor. Uzak Doğuya giden gemilerin birçoğu da rota değiştirip Ümit Burnu’na yöneliyor.
ABD’nin planları arasında Asya LNG pazarında yer almak için daha büyük LNG tankerleri inşa etmek ve Panama Kanalı’nı da bu tankerlerin geçişine uygun duruma getirmek de yer alabilir. Ancak bu masraf yapılmadan önce de kanalın ABD’ye ait olması lazım. Trump bu nedenle Panama Kanalını öncelikler listesine almış bulunuyor.

Çin’in Panama Kanalına artan ilgisi
ABD ‘nin Panama Kanalı’nı ele geçirme kararında Çin’in Panama Kanalına duyduğu stratejik ve ekonomik ilgi de etkilidir.Çin, özellikle ABD’ye ve Latin Amerika’ya ihracat yapan büyük bir üretici ülke olduğu için bu kanal, Çin’in ticari rotalarında kritik bir yere sahiptir. Çin malları, Panama Kanalı üzerinden ABD’nin doğu kıyısına ve Avrupa’ya daha hızlı ulaşabilmektedir. Alternatif olarak Güney Amerika ülkelerine ihracatta da önemli bir geçiş noktasıdır. Ayrıca Çin’in küresel altyapı projesi olan Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) kapsamında Panama Kanalı, stratejik bir geçiş noktası işlevi görüyor. Bölgedeki Çin etkisinin artması ABD’nin Panama Kanalı ile ilgili kararında etkilidir ancak ABD’nin kararında belirleyici olan Enerji Sektörü’nin artan ihtiyacıdır.
ABD ‘nin LNG üretimi ve körfez kıyısındaki ihracat terminali sayısı artıyor
Amerika Birleşik Devletleri’nde doğalgaz sıvılaştırma tesis sayısı ve kapasitesindeki artış küresel LNG ticaretindeki büyümeyi sağladı. Rusya’ dan AB’ye doğalgaz ihracatına ambargo koyulması ile Avrupa’da artan LNG talebi de bu pazarın büyümesine katkıda bulundu.

ABD ‘nin LNG dolum terminalleri sayısı hızla artıyor. ABD’nin sekizinci sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracat terminali olan Plaquemines LNG, 2024’ün Aralık ayında işletmeye girdi. Bu terminalin diğer aşamaları da tamamlandığında ABD’nin toplam ihracat kapasitesi günde 15,4 milyar feet küp’e çıkacak Halen inşa halinde olan diğer üç ABD LNG ihracat projesi (Golden Pass LNG, Rio Grande LNG ve Port Arthur LNG) tamamlandığında, LNG ihracat kapasitesinin 2028 yılına kadar günde 21,2 milyar feet küpe çıkacağı tahmin ediliyor.Bu durum ABD’nin yeni pazarları ve en uygun rotaları bugünden araştırmasını gerekli kılıyor.

2022 ‘de ABD Dünyanın en büyük LNG ihracatçısı oldu.
2022’deki ABD LNG ihracatı, 2021’e kıyasla% 16 arttı. 2022’nin ilk yarısında, yeni LNG ihracat tesisi işletmeye girdikten sonra, ABD ilk kez dünyanın en büyük LNG ihracatçısı oldu. ABD ‘de LNG ihracat tesislerinden bir işletme dışı kalınca 2022’nin ikinci yarısında Katar ve Avustralya ilk iki küresel LNG ihracatçısı olarak kaldı.
Panama Kanalı ABD LNG Ticaretinin anahtarı
ABD, kanaldaki toplam kargo taşımacılığının yüzde 75’ini gerçekleştiren en büyük paya sahip ülke konumunda. Halen maliyet, rekabet ve stratejik önem açısından Panama Kanalı’nın ABD ticareti için hep önemli oldu. Ancak bu önem ABD’nin LNG ihracatı konusundaki kararlı politikası ile daha da arttı.

Kanalın çalışma prensibi ,geçiş süresi ve ücreti
Panama Kanalı, bağladığı iki okyanusun arasındaki yükseklik farkından dolayı, asansör görevi gören kilitli havuz istemiyle çalışıyor. Kanala giren gemi, kilitli havuz sistemiyle yol alacağı okyanusa göre kanal boyunca belli aralıklarla yükseltilip, indirilerek su seviyesine getiriliyor ve geçişi sağlanıyor. Gemiler kanal boyunca 3 kez havuz sistemine giriyor. Her noktada havuza girdiklerinde içeriye su basılarak gemi yükseltiliyor. Ters rotada ise geminin bulunduğu havuzdan su çekilerek yol alacağı su yolu ile aynı seviyeye indirilmesi sağlanıyor. Panama Kanalı’nı geçmek 8 ila 10 saat arası sürebiliyor. Panama Kanalı, 2016 yılında tamamlanan genişletme projesiyle birlikte, 366 m uzunluğunda ve 51,25 m genişliğinde ve 15 m su çekimi olan Neopanamax sınıfı gemilerin geçişine olanak tanındı. ABD’de üretilen LNG gemilerinin boyutları genellikle bu sınırlamalar içinde kalıyor ancak Q-Max LNG tankerleri kanal sınırlamalarını aşıyor. Bu sınırlamaların yanısıra Panama Kanalı’ndaki su seviyeleri ve hava koşulları gibi faktörler, zaman zaman geçiş kısıtlamalarına yol açabilir. Örneğin, 2024 yılında yaşanan kuraklık nedeniyle, LNG gemilerinin geçişlerinde azalma görüldü.
Panama Kanalı’ndan bir geminin geçiş ücreti taşıdığı yükün ağırlığı, türü ve geminin büyüklüğüne göre 300 bin dolara kadar çıkabiliyor. Buna ek olarak, bazı durumlarda ek ücretler de uygulanabiliyor. Bu ek ücretler, 15 bin dolardan başlayarak artabiliyor. Ayrıca, acil geçiş yapmak isteyen gemilerden alınan ücretler milyon doları aşabiliyor. Bu ücretler her sene Panama Kanalı idaresi tarafından belirleniyor.
LNG Pazarının %65’i Asya Pasifik’te
2024 yılında ABD’nin toplam LNG ihracatının %55’i Avrupa’ya, %34’ü Asya’ya, %11’i ise daha çok Latin Amerika’ya ve birkaç kargo da başta Mısır ve Ürdün olmak üzere Orta Doğu’ya gitti.Asya-Pasifik bölgesi, küresel LNG ithalatında en büyük paya sahiptir. 2023 yılında, dünya LNG ithalatının yaklaşık %65’i bu bölge tarafından gerçekleştirilmiştir. Pazarın en büyük ithalatçı ülkeleri ise Çin, Japonya, Güney Kore olarak görünüyor.
Asya-Pasifik LNG pazarında ABD pazara coğrafi yakınlık avantajı olan Avustralya ve Katar ile rekabet içindedir. Rusya da pazarda kendisine alan yaratmaya çalışmaktadır. Şirketler bazında ise Shell, Exxon Mobil, Total Energies ve Asya merkezli dev enerji şirketleri pazarda önemli oyuncular konumunda yer almaktadır.
Panama Kanalı Genişletildi ancak yine yetersiz
Panama Kanalı’nın genişletilmesi 2006 yılında planlanıp onaylandığı sırada ABD’den Asya’ya LNG ihracatı düşünülmüyordu ve o yıl ABD büyük bir LNG ithalatçısıydı. Bugün ABD dünyanın en büyük LNG ihracatçılarında biri oldu ve en büyük pazara en kısa yoldan ulaşmak için Panama kanalının yönetimine çok ihtiyacı var. Kanalı Panama Kanalı Otoritesi (ACP) yönetiyor.
2016 yılında Panama Kanalı’nın daha büyük kirişlere ve daha büyük su çekimlerine sahip daha büyük gemileri barındıracak şekilde genişletilmesi, Asya’ya teslimatın birim başına maliyetlerini düşürmek isteyen LNG nakliyecileri için büyük bir olaydı .Ancak artan sevkiyatlar kanaldan geçmeyi amaçladıkça, bekleme süreleri de arttı. Bu sorun aynı zamanda son derece rekabetçi bir küresel LNG pazarında maliyetleri en aza indirmeyi ümit eden gelecekteki projeler için de zorluk oluşturan bir darboğaza yol açtı.
2012 yılında ABD Kongresi AB’nin Rusya’ya enerji bağımlılığına ve bunun azaltılmasına ilişkin bir rapor hazırlattı. Durum tespiti yapıldı. Şartlar olgunlaştırıldı ve ABD, Rusya Ukrayna savaşı ile AB’yi Rusya’nın enerji bağımlılığından uzaklaştırıp kendisine bağladı. Bu jepolitik kumpas ile ABD Avrupa’da kendisine büyük ve sürekli bir LNG pazarı yarattı. Bu gelişme dış pazara açılma arayışındaki ABD şeyl gaz ve şeyl petrolü sektörünü de rahatlattı. AB’deki doğalgaz fiyatlarının ABD’nin beş katı olması Avrupa pazarını ABD Enerji sektörü için de çok cazip kıldı. Avrupa pazarına rağmen gelişmesi planlandığı gibi hızla süren ABD enerji sektörü için yeni pazarlara yönelik planlara ihtiyaç duyuldu. Bunun sonucu olarak ABD dünyanın en büyük LNG pazarı olan Uzakdoğu Asya’ya da girdi. Ancak o bölgede Malezya, Endonezya, Rusya, Katar ve Avustralya gibi pazara coğrafi yakınlık avantajı ile düşük fiyat veren ülkeler bulunuyor. Bu durum ABD’li LNG ihracatçıları için Panama Kanalı’nın önemini çok arttırdı. Başkan Trump bu önemin gereğini en kısa sürede yerine getirmek için açıklamasını yaptı. Panama Kanalı her durumda ABD ‘nin yönetimine geçecekti.
2016 yılında kanal genişletildi ve kanala yeni geçitler eklendi. Ancak yine de kapasite yetersiz kalabiliyor. Panama Kanal yönetimi gerek trafiğin çok artması gerekse kanala bağlı göldeki su seviyesinin düşmesi gibi nedenlerle bazı kısıtlamalar koyuyor. Bu durumda öncelikli olarak kanal transit slotlarını güvence altına almak için rezervasyon yaptıran gemiler geçiş yapabiliyor. Bunun için her defasında ekstra yüklü bir ücret ödeniyor. Kanaldan öncelikli geçiş rezervasyonları için ödenecek bu ücretler her yıl yeniden belirleniyor ve ABD’li doğalgaz ihracatçılarının maliyetlerini arttırıyor. Panama Kanalı’ndaki bekleme sürelerinin çok uzaması nedeniyle gemiler başka rotalara yönleniyor.
Yukarıda belirtilen tüm bu gelişmeler ABD ‘yi kanal’ın idaresini eline almaya zorluyor. ABD kanal yönetimini aldığında kanal kapasitesinin arttırılması ile ilgili yatırımı da düşünebilir. Kanal, Asya pazarı rotasını yaklaşık 5000 km. azaltıyor. ABD’nin şeyl gazı devrimi ve bunun sonucunda artacak LNG ihracatının Enerji jeopolitiğine etkisini 2013 yılında hazırladığımız raporda ele alıp detaylı olarak açıklamıştık. Gelişmeler öngörülerimizin doğruluğunu ortaya koydu
Trump’ın ikinci dönemi boyunca ABD ‘de yeni LNG terminalleri açılacak. Bu da Trump’a Panama Kanalı kilidini açmak önemli bir görev yükledi ve Başkan Trump da bunun gereğini yapacağını açıkça ifade etti. Bu konu Çin’in Panama Kanalı üzerinde artan ekonomik ve stratejik ilgisi de dikkate alındığında ABD için daha da önem kazanıyor.
