SPD İkinci Başkanı Dr. Doğan : Suya dayalı bölgesel kalkınma projelerimiz (GAP,KOP, DAP,DOKAP)  hızlanmalı.

SPD İkinci Başkanı Dr. Doğan : Suya dayalı bölgesel kalkınma projelerimiz (GAP,KOP, DAP,DOKAP)  hızlanmalı.

Dr. Hasan Hüseyin Doğan

SPD İkinci Başkanı

Ülkemizde bölgelerin kalkınma fırsatlarını ortaya çıkarıp değerlendirerek rekabet gücünün geliştirilmesi, bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması yoluyla bölgelerde yaşam kalitesinin iyileştirilmesi konusunda planlar uygulanmaktadır. Bu kapsamda özellikle dört farklı bölgede faaliyet gösteren Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (DAP), Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (DOKAP), Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (GAP) ve Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (KOP) çalışmalarını sürdürmektedir.

Türkiye’nin en büyük entegre su kaynakları projesi olan (Güneydoğu Anadolu Projesi) GAP rakamsal büyüklükler ve etkileri açısından dünyanın en önemli suya dayalı kalkınma projeleri arasında ilk sıralardadır. GAP’ta  1 milyon 60 bin hektarlık alanın 634 000 hektarı sulamaya açılmıştır.

İlgili resmi kurumların raporlarına göre :GAP tamamlandığında, sulama, enerji ve içme suyu faydası olmak üzere milli ekonomiye yıllık toplam 6,7 milyar dolar katkı sağlanacaktır.KOP tamamlandığında da  milli ekonomiye yıllık toplam 3,12 milyar dolar katkı sağlanacaktır.

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalkınma İdaresi tecrübesinden de yararlanılarak, 2011 yılında 642 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Doğu Anadolu Projesi (DAP), Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) ve Konya Ovası Projesi (KOP) Bölge Kalkınma İdareleri kurulmuştur. İdareler, projelerinin uygulandığı illerdeki yatırımların gerektirdiği araştırma, planlama, programlama, projelendirme, izleme, değerlendirme ve koordinasyon hizmetlerini yerine getirmek üzere görevlendirilmiştir.

DAP Bölge Kalkınma İdaresi’nin görev alanı, DAP Ana Planı’ndan farklı olarak Gümüşhane ve Bayburt illeri dışında Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Tunceli ve Van illerinden müteşekkil olup 2016 yılında Sivas ilinin de eklenmesiyle toplam 15 ili kapsar duruma gelmiştir.

DAP bölgesinin diğer bölgeler ile gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla; tarımsal üretimde katma değerin artırılması, sanayi ekosisteminin geliştirilmesi ve beşeri kapasitenin artırılması 2021-2023 DAP Bölge Kalkınma Programı’nın ana omurgasını oluşturmaktadır.

DAP BKİ tarafından desteklenen 567 sulama projesiyle, 3.073 km sulama kanalı (983 km açık, 2.090 km kapalı) inşa edilmiş ve 112 bin hektar alan sulamaya açılmıştır.DAP Bölgesinde sulamaya açılan toplam alan 166 000 ha olup bunun 226 000 ha a çıkartılması hedeflenmiştir. Halen DSİ tarafından “Büyük Su İşleri Programı” kapsamında, 1936-2018 yılları arasında, yapımı tamamlanan 79 sulama tesisi ile DAP Bölgesinde, brüt 441.174 hektar alan sulanmaktadır.

KOP Bölgesi

Aksaray, Karaman, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Niğde, Nevşehir ve Yozgat illerini kapsayan Konya Ovası Projesi (KOP) Bölgesi, 95.580 km2’lik alanı ile Türkiye toplam yüzölçümünün % 12,2’sine sahiptir. KOP Bölgesinde tarım, sanayi, ticaret ve turizm öne çıkan sektörler olup, tarım bölge ekonomisinde ağırlıklı etkisini korumaktadır.

KOP Eylem Planı, KOP Bölgesini bütün olarak ele alan entegre bir bölgesel kalkınma planıdır.

KOP Bölgesi sahip olduğu geniş tarım alanlarına karşın yetersiz su kaynaklarına sahiptir. Bölgedeki mevcut su kaynakları ve üretim deseni ile tarımsal yapının sürdürülebilirliği risklidir. Türkiye sulanan alanlarının %17’sinin KOP Bölgesinde yer almasına karşın, ülkemiz kullanılabilir su kaynaklarının ancak % 4’ü bölgede bulunmaktadır. Bölge’nin mevcut sulanan alanlarında kullanılan suyun %60’ı yeraltı suyundan karşılanmaktadır. KOP Bölgesi’nde yeraltı su seviyesi her yıl ortalama olarak 3 mm civarında düşmektedir. Yeraltı sularındaki düşüşlerin devam etmesi halinde, belli bir derinlikten sonra su çekimi ekonomik olmaktan çıkacaktır. Bu durum, mevcut sulanan alanların büyük bir kısmının, ileride sulanamama riskini ortaya çıkarmaktadır.

KOP 2023 Faaliyet Raporuna göre bölgede 862 .631 ha alan sulamaya açılmıştır. Bölgede toplam 134.209 hektar alanda basınçlı sulama şebekesi kurulmuştur.

KOP Hariç Diğer Projelerde Bütçeden ayrılan pay düşmüş

1990-2007 dönemi itibariyle GAP Bölgesi’ndeki bütün yatırımlara kamu kaynaklarından yılda ortalama %7 düzeyinde pay ayrılmıştır. GAP EP’nin uygulamaya başlanmasıyla birlikte 2009 yılında GAP yatırımlarının toplam kamu yatırımları içindeki payı %14’ yükselmiş, daha sonra tedrici olarak azalmış ve 2020 yılında %6 ‘ya düşmüş ,20220 yılında %10,5 olmuştur.

DAP Bölgesinin, Türkiye toplam kamu yatırımından aldığı pay, 2013 yılında yüzde 11,8 olarak gerçekleşirken, 2019 yılına gelindiğinde yüzde 5,7 seviyesine gerilemiştir.

KOP Bölgesi’ne tahsis edilen ödeneğin Türkiye içerisinde aldığı pay, son 7 yılda artış eğilimindedir. Söz konusu oran 2013 yılında yüzde 6,08 iken; 2019 yılında yüzde 8,15’e yükselmiştir. Oransal olarak en büyük artış 2017-2019 yılları arasında gerçekleşmiştir. Bu dönemde tahsis edilen toplam ödenek tutarı önceki yıllara göre azalsa da, ülke içerisindeki payı artmıştır.

Bu sonuçlar bize KOP hariç diğer suya dayalı bölgesel kalkınma projelerimizden GAP ve DAP’ta kamu yatırımlarından ayrılan payın tedrici olarak düştüğünü göstermektedir.

Ülkemizde bölgelerin kalkınma fırsatlarını ortaya çıkarıp değerlendirerek rekabet gücünün geliştirilmesi, bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması yoluyla bölgelerde yaşam kalitesinin iyileştirilmesi konusunda uygulanan planlar çok önemlidir.

Gerek bölgesel kalkınma gerekse ülkemizin gelişmesi ve kalkınmasına katkıları açısından bu planlara  kamu yatırımlarından ayrılan payın artarak devam etmesi de bu anlamda büyük önem taşımaktadır.

Dr. Hasan Hüseyin Doğan

SPD İkinci Başkanı

Kaynaklar

DAP Bölge Kalkınma Programı (2021-2023). DAP Bölge kalkınma İdaresi Başkanlığı.

2022 Güneydoğu Anadolu Projesi Son Durum. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı

KOP 2023 Faailyet Raporu. KOP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı

Konya Ovası Projesi (KOP) Bölge Kalkınma Programı 2021 – 2023 Eylem Planı. KOP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı