Bodrum’da Su Yönetimi Üzerine Kapsamlı Bir Değerlendirme

Dr. Suha Satana

Müşavir Mühendis

SPD Üyesi

16 Ağustos 2025

1. Deniz Suyundan Arıtma Yoluyla İçme Suyu Üretimi ve Bodrum Yüzer Deniz Suyu Arıtma Platformu Değerlendirmesi

Bodrum gibi yaz aylarında nüfusu birkaç kat artan turistik bölgelerde içme suyu temini ciddi bir sorun haline gelmiştir. Deniz suyunun ters ozmoz yöntemiyle arıtılması bu soruna teknolojik bir çözüm sunmaktadır. Ancak yüksek enerji tüketimi, tuzlu atıkların çevresel etkisi ve yüksek maliyet gibi faktörler bu yöntemin sürdürülebilirliğini tartışmalı kılmaktadır.
Bodrum’da 2024’te devreye alınan Yüzer Deniz Suyu Arıtma Platformu teknolojik esnekliği, hızlı devreye alınabilirliği ve kısa vadeli çözüm potansiyeli ile dikkat çekmektedir. Ancak enerji kaynağı ve atık su bertarafı gibi çevresel ve ekonomik konular titizlikle yönetilmelidir.

2. Geyik Barajı’nın Tamamı Bodrum’un İçme Suyu İhtiyacına Yönlendirilirse Su Dengesi Nasıl Etkilenir?

Geyik Barajı’nın tamamının Bodrum’un içme suyuna yönlendirilmesi kısa vadeli rahatlama sağlayabilir. Ancak bu durum barajın doğal havzasındaki diğer ekolojik ve ekonomik kullanımları (tarım, çevresel denge) olumsuz etkileyebilir. Barajın yıllık su potansiyeli ile Bodrum’un yaz aylarında ulaştığı 1 milyonun üzerindeki nüfusa yönelik günlük içme suyu talebi arasında ciddi bir denge sorunu oluşur. Yalnızca yaz sezonunda tüm suyun Bodrum’a yönlendirilmesi bile, barajın rejimine ve uzun vadeli sürdürülebilirliğine zarar verebilir. Ayrıca bu tip tek kaynaklı bağımlılık, iklim değişikliği koşullarında arz güvenliğini riske atar.

3. Bodrum’da İçme Suyunun İnşaat ve Tarım Amaçlı Kullanımı Üzerine Değerlendirme

Elde edilebilen verilere göre Bodrum’da içme suyu şebekesinden sağlanan suyun yaklaşık %10-15’lik kısmı tarımsal ve inşaat amaçlı kullanılmaktadır. Bu oran yaz aylarında su talebinin patlama yaptığı dönemlerde daha da yükselmektedir. Resmi İSKİ, DSİ ve MUSKİ kaynakları inşaat sektöründe tankerle taşınan şebeke suyunun yaygın olduğunu göstermektedir. Bu durum kamu kaynağı olan içme suyunun verimsiz kullanımına ve arz-talep dengesinin bozulmasına yol açmaktadır. Tarımsal sulama için alternatif kaynaklar (arıtılmış gri su, yağmur suyu) geliştirilmeden içme suyunun bu alanlarda kullanımı su krizlerini tetikleyebilir.

4. Şebeke Kayıp Ve Kaçakları Azaltılmadan ve Doğal Kaynak Seçenekleri ve Kullanım Alışkanlıkları İncelenmeden Deniz Suyu Arıtımı Doğru Bir Politika mı?

Bodrum’da  su temini için  çok geniş bir alana hizmet götürülmeye çalışılmaktadır. Bu da şehir şebekesinin yenilenerek su kayıp ve kaçaklarının en aza indirilmesini zorlaştırmaktadır.Ancak kesin bir oran resmi olarak açıklanmamış olsa da şebeke kayıp ve kaçağı oranının %45-50 civarında olduğu tahmin edilmektedir.Bu oran çok yüksek bir su kaybı getirmekte olup öncelikle çözülmesi gereken bir konu olarak  ele alınmalıdır.

Bodrum yarımadasında mevcut Mumcular ve Geyik barajlarının yeni işletme planı,Dalaman Çayının masabından sahil şeridine su temini projesi, arıtılımış atık su kullanımı ,yeraltı su rezervleri ve potansiyel yağmur suyu hasadı sistemleri henüz tüm kapasitesiyle değerlendirilmemektedir. İnşaat ve tarım sektörlerinde içme suyu kullanımına dair yeterli denetim ve yönetişim mekanizmalarının olmayışı, su yönetiminde verimsizlik yaratmaktadır.
Bu koşullar altında, doğrudan deniz suyu arıtımına yönelmek, sistemik analizden uzak, pahalı ve çevresel etkileri yüksek bir çözüm olarak karşımıza çıkar. Enerji yoğunluğu yüksek bu sistemlerin karbon ayak izi ve ekosistem üzerindeki etkileri, alternatif politikaların göz ardı edilmesini meşrulaştırmamalıdır.
Dolayısıyla, su talep yönetimi, kaçak tespit sistemleri, kademeli tarife uygulamaları ve yerel yönetimlerin kapasite güçlendirilmesi gibi araçlar deniz suyu arıtımına başvurmadan önce öncelikle ele alınmalıdır.

5. Sonuç ve Politika Önerileri

Bodrum’da su arz güvenliğini sağlamak amacıyla geliştirilen deniz suyu arıtma projeleri kısa vadeli çözüm potansiyeline sahip olsa da, uzun vadede entegre su yönetimi anlayışı çerçevesinde değerlendirilmelidir. Aşağıdaki öneriler bu bağlamda sunulmaktadır:

Şehir şebekelerindeki kayıp ve kaçak oranı hızla en düşük seviyeye indirilmeldir.

Geyik ve Mumcular barajlarının kullanım rejimi bütüncül şekilde gözden geçirilmelidir.

Bölgede tarım ve inşaatta içme suyu kullanımına dair sıkı denetim mekanizmaları geliştirilmelidir.

Yağmur suyu hasadı ve arıtılmış atık suyun yeniden kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.

Deniz suyu arıtımı yalnızca son çare olarak, çevresel denetimle uygulanmalıdır.

Su talep yönetimi araçları (tarife politikası, kamu bilinci, kaçak su tespiti) güçlendirilmelidir.

Ek 1: Deniz Suyundan Arıtma Yoluyla İçme Suyu Üretimi ve Bodrum Yüzer Deniz Suyu Arıtma Platformu Değerlendirmesi

1. Giriş

Türkiye’nin su kaynakları üzerindeki baskılar iklim değişikliği, artan nüfus ve turizm faaliyetleriyle giderek artmaktadır. Özellikle yaz aylarında nüfusu katlanan Bodrum gibi turizm merkezlerinde içme suyu temininde sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu bağlamda, deniz suyunun arıtılmasıyla içme suyu üretimi giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu rapor, deniz suyunun arıtılması yönteminin avantaj ve dezavantajlarını incelemekte, ve Bodrum’da devreye alınan Yüzer Deniz Suyu Arıtma Platformu’nu değerlendirmektedir.

2. Deniz Suyundan Arıtma: Destekleyen Görüşler

Su Kıtlığına Kalıcı Çözüm: Deniz suyu, sınırsız görünen bir kaynaktır ve özellikle barajların yetersiz kaldığı durumlarda güvenli bir alternatif sunar.

Teknolojik Olgunluk: Ters ozmoz teknolojisi ile yüksek kalitede içme suyu üretilebilmektedir.

Bağımsızlık ve Esneklik: Yerinde çözüm sunarak borulu sistemlere olan bağımlılığı azaltır.

İleri Çevresel Planlama ile Uyum: Doğru enerji ve bertaraf yöntemleriyle çevresel etkiler minimize edilebilir.

3. Deniz Suyundan Arıtma: Karşıt Görüşler

Yüksek Enerji Tüketimi ve Maliyet: Ters ozmoz işlemi enerji yoğundur ve maliyetlidir.

Tuzlu Atıkların Çevresel Riski: Brine adı verilen tuzlu atık, deniz ekosistemine zarar verebilir.

 İklim Adaptasyonu Yerine Teknik Geçiş: Öncelik su yönetiminde olmalıdır, teknik çözümler bu stratejileri geri plana itebilir.

Yerel Toplum Kabulü ve Maliyet Paylaşımı: Arıtma suyu daha pahalıdır ve sosyal eşitsizliklere neden olabilir.

4. Bodrum Yüzer Deniz Suyu Arıtma Platformu Değerlendirmesi

2024 yılında Bodrum’da devreye alınan Yüzer Deniz Suyu Arıtma Platformu, Türkiye’de bir ilk olma özelliği taşımaktadır. Bu platformun performansı aşağıdaki gibi değerlendirilmiştir:

Değerlendirme Alanı	Gözlem ve Yorum
Teknolojik Yenilik	Yüzer platformlar hızlı kurulur ve esnektir.
Kapasite	Günlük 1.000–5.000 m³ üretimle kısa vadede rahatlama sağlar.
Kullanım Amacı	İçme ve evsel kullanım hedeflenmeli, sulama için kullanılmamalıdır.
Enerji Kaynağı	Elektrik ihtiyacı karadan sağlanmakta; yenilenebilir enerji tercih edilmelidir.
Çevresel Etki	Brine açık denize yönlendirilmeli ve izlenmelidir.
Ekonomik Sürdürülebilirlik	m³ başına maliyet 30–50 TL; adil fiyatlandırma yapılmalıdır.

5. Sonuç ve Politika Önerileri

Deniz suyunun arıtımı, Bodrum gibi turistik bölgeler için kısa vadede stratejik bir çözümdür. Ancak, orta ve uzun vadede bu çözüm su talep yönetimi, kaçak su kontrolü, yağmur suyu hasadı ve gri su kullanımı gibi entegre yaklaşımlarla desteklenmelidir. Yeni tesislerin çevresel denetimi sağlanmalı, enerji kaynakları sürdürülebilir hale getirilmeli ve kamu katılımı teşvik edilmelidir.

Ek 2: Geyik Barajı Su Kullanım Senaryosu Raporu

Eğer Geyik Barajı’nın tamamı Bodrum’un içme suyu ihtiyacına yönlendirilirse, bölge su arz-talep dengesinde dikkate değer bir değişim olur. Bu senaryoyu analiz etmek için mevcut veriler üzerinden mantıklı bir çerçeve kurulabilir.

1. Mevcut Durum: Geyik Barajı Su Dağılımı

Geyik Barajı’nın yıllık kapasitesi yaklaşık 22 milyon m³’tür. Bu suyun yaklaşık 16 milyon m³’ü termik santral soğutma suyu olarak kullanılırken, 5 milyon m³’ü Bodrum’a içme suyu olarak yönlendirilmektedir.

2. Alternatif Senaryo: Tüm Suyun İçme Suyuna Yönlendirilmesi

Eğer tüm 22 milyon m³ su sadece içme ve kullanma suyu olarak Bodrum’a yönlendirilirse, mevcut içme suyu miktarı %340 oranında artar. Bu durum Bodrum’un su arzında önemli bir rahatlama sağlar:
– Yaz aylarında artan turistik nüfusa kapasite sağlar.
– Su kesintileri ve basınç düşüklüğü sorunları azalır.
– Mumcular Barajı’nın devreden çıkması kısmen telafi edilir.

3. Bodrum’un Su Talebi

2023 yılı itibarıyla Bodrum’un yıllık su ihtiyacı yaklaşık 23 milyon m³’tür. Geyik Barajı’nın tüm kapasitesi içme suyuna yönlendirilirse bu ihtiyacın %95,7’si karşılanabilir hale gelir.

4. Olası Sonuçlar

– İçme suyu arzı artar, su krizi riski azalır.
– Turizm ve konut kullanıcıları olumlu etkilenir.
– Termik santralin verimi düşer veya faaliyetleri sekteye uğrar.
– Enerji arzı azalabilir; enerji-su dengesinde kurumsal çatışmalar oluşabilir.

5. Önerilen Politika Yaklaşımı

Termik santral verimliliği artırılarak ve alternatif soğutma sistemleri devreye alınarak, Geyik Barajı’ndan içme suyuna daha fazla su yönlendirilmesi kademeli olarak mümkün olabilir. Böylece hem su hem enerji güvenliği korunabilir.

6. Senaryo Karşılaştırma Tablosu

Senaryo	İçme Suyu Miktarı (m³/yıl)	Termik Santral Soğutma Suyu (m³/yıl)	Bodrum Su Talebi Karşılama Oranı (%)	Termik Santral İşletme Riski
Mevcut Durum	5.000.000	16.000.000	21.7	Yok
Tüm Su İçme Suyuna	22.000.000	0	95.7	Yüksek

Ek 3: Bodrum’da İçme Suyunun İnşaat ve Tarım Amaçlı Kullanımı Üzerine Değerlendirme

Muğla ili ve Bodrum ilçesine dair güvenilir veri kaynaklarında içme suyunun inşaat ve tarım amacıyla kullanımı hakkında net miktar veya yüzde oranı veren bir tablo yer almamaktadır. Ancak elimizdeki bilgiler ışığında aşağıdaki açıklamalar yapılabilir:

1. İnşaat Amaçlı İçme Suyu Kullanımı

Muğla Büyükşehir Belediyesi’nin su tarifelerinde ‘inşaat aboneliği’ olarak tanımlı su kullanımları yer almaktadır. Bu tür abonelikler, içme suyu hattından sağlanmakta ve genellikle yapı ruhsatı alınmış projelerde geçici olarak kullanılmaktadır. Konut dışı abone gruplarına uygulanan bu sistem, şantiye sürecinde gerekli sulama ve temizlik ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Ancak ne kadar su kullanıldığına dair kamuya açık bir miktar ya da oran bilgisi bulunmamaktadır.

2. Tarımsal Amaçlı İçme Suyu Kullanımı

Bodrum veya Muğla genelinde tarımsal sulamada doğrudan içme suyu şebekesinin kullanıldığına dair açık ve resmi bir kayıt bulunmamaktadır. Tarımsal sulama genellikle yeraltı suları, barajlar veya özel sondaj kuyuları üzerinden yürütülmektedir. Bu nedenle içme suyu sisteminden tarımsal kullanıma belirgin bir yönlendirme yapılmamaktadır.

3. Ters Yönlendirme Senaryosu: İnşaat ve Tarımsal Su İnsan Tüketimine Yönlendirilirse

İçme suyu sisteminden inşaat ve tarım amacıyla tahsis edilen su miktarları insan tüketimine yönlendirilirse, Bodrum’un su arzında göreli bir rahatlama olabilir. Bu potansiyel yönlendirme, özellikle yaz aylarında artan içme suyu talebini karşılamada etkili olabilir. Ancak gerekli tedbirler alınmadan yapılacak bu tür bir yönlendirme, inşaat sektöründe gecikmelere ve tarımsal üretimde verim düşüşüne yol açabilir.

4. Şehir Şebekesi Kayıp ve Kaçakları ,Altyapı ve Dağıtım Sınırlamaları

Bodrum’un su temin altyapısı turizm sezonunda oldukça zorlanmaktadır. Şebekede kayıp ve kaçakların çok yüksek olduğu belirtilmektedir.Bodrum ana isale hattındaki  proje  sorununun ortaya çıkardığı problemler,  dağıtım şebekesindeki basınç sorunları ve baraj kaynaklı yetersizlikler, içme suyunun farklı amaçlarla kullanımını daha da sorunlu hale getirmektedir. Bu nedenle suyun verimli ve öncelikli kullanımına dair yeni politikaların geliştirilmesi önemlidir.

5. Sonuç ve Öneriler

Bodrum’da suyun sektörel kullanımını da kapsayan bir Su ve Atıksu Master Plan çalışmasına ihtiyaç vardır. Mevcut bilgiler doğrultusunda Bodrum’daki içme suyunun önemli bir kısmının insan tüketimi dışı amaçlarla kullanıldığı tahmin edilmekte ancak buna  dair resmi ve sayısal veri bulunmamaktadır. Ancak inşaat abonelikleri üzerinden kullanım söz konusudur ve kontrol altında tutulmalıdır. Tarımsal kullanıma yönelik su ihtiyacı ise içme suyu kaynakları dışında sağlanmalıdır. Aşağıdaki kısa dönem için öneriler sunulmaktadır.

-Şebeke kayıp ve kaçaklarının en aza indirilmesi,
– İnşaat suyu kullanımına miktar bazlı sınırlama getirilmesi
– Tarımda arıtılmış atık su kullanımının teşvik edilmesi
– Su kullanımının sektörel bazda izlenmesi ve raporlanması
– Turizm sezonunda  dinamik fiyatlandırma ve sıkı talep yönetimine geçilmesi

Dr. Suha Satana,

Ziraat Yük Müh.

Su sektörü yönetimi (su temini ve atik su, havza yonetimi, sulama, barajlar) konusunda uzmanlaşmış, çok sektörlü proje tasarımı, stratejik, iş ve operasyonel planların hazırlanması, sektör değerlendirmeleri, ekonomik finansal- projelerin mali analizi ve maliyetlendirilmesi uzerine deneyim kazanmistir. Avrupa, Orta Doğu, Asya ve Afrika’da 40 ülkede 35 yıldan fazla mesleki deneyime ve Türkiye ve ABD’de ekonomi, yönetim bilimi ve istatistik öğretiminde on yıllık akademik deneyime sahiptir. Profesyonel olarak Dr. Satana, su yönetiminin arz ve talep tarafıni analitik anlamda vurgulamak ve suya iliskin çeşitli müdahalelerin altında yatan ekonomik verimliliği irdeleme konularinda cesitli kuruluslara hizmetler sunmustur. Bu baglamda su sektorunune yetkin bir yaklaşım saglayabilmek ve proje fikirleri sunmaya yardımcı olmak amaciyla su sektörünü hedefleyen müdahalelerin mali ve ekonomik analizi uzerine calismalar yapmistır. Dr. Satana şimdiye kadar IFAD, FAO ve UNDP aracılığıyla BM Sistemi kuruluşlarında hizmetlerde bulunmuştur.Dr. Satana  Türkiye’de ve dünyada  birçok projede danışman ve ekip lideri olarak görev yapmıştır. Dr. Suha Satana Su Politikaları Derneği üyesidir.

• Dr. Suha Satana, Consultant-Economist
  e-posta:suhasatana@gmail.com