9 Mart 2023

Melen Projesi, 1990’lı yıllarda yaşanan nüfus artışı sonrasında İstanbul’da ortaya çıkan içme suyu problemini Melen Çayı’ndan sağlanacak suyla karşılamayı amaçlayan Türkiye’nin en büyük içme ve kullanma suyu temini projesidir. Projede öncelikli olarak Melen-1 ve Melen-2 terfi istasyonları faaliyete girdi. Ardından Melen Barajı’nın tamamlanıp işletmeye alınamaması nedeniyle  İstanbul’un günden güne artan su ihtiyacına karşı önlem amacıyla Melen-3 terfi istasyonunun  inşasına karar verildi.

Melen 2. ETAP Pompa Terfi Merkezi

Bu proje kapsamında 8 adet 11 kV, 4500 kW ;1,7 m3/s ile 2 adet 11 kV,2700kW 1 m3/s pompa Motorlarına IGEL yumuşak yol verici kullanılmıştır.Bu proje kapsamında Melen regülatöründen alınan su 10 adet OG pompa ile yükleme deposuna aktarılmakta ve buradan cazibe ile İstanbul’a su akışı sağlanmaktadır.

İkinci etabı teşkil eden ve İSKİ tarafından yürütülen çalışmalar sonucu 3000 mm çapındaki 2. isale hattı ve 14m³/sn. kapasiteli ikinci pompa tesisi tamamlanması ile  İstanbul’a yılda temin edilebilecek su miktarı 400 milyon m3 seviyesinin üzerine çıkarılmıştır(2).

Üçüncü etabı teşkil eden ve İSKİ tarafından yürütülen çalışmalar sonucu 3000 mm çapındaki 3. isale hattı ile üçüncü pompa tesisi inşaatı tamamlanmış ancak pompalar henüz monte edilmediğinden bu etap hizmete alınmamıştır(2). Pompaların monte edilerek devreye alınması halinde şehre verilebilecek su miktarı işletmedeki başarı ile 500 milyon m³ düzeyinin üzerine çıkarılabilecektir

Yapımı hâlen sürmekte olan Melen-3 terfi istasyonu & hattı için Standart Pompa tarafından yedekleriyle birlikte 5 adet 1,7 m³/s, 196 m, 4500 kW, 1000 rpm çift emişli pompa teslim edildi. Böylece, İstanbul’un içme suyu problemini çözecek projede yer alan asıl ve yedek pompaların sayısı 21’e ulaşmış oldu.

Projenin Melen-3 etabında tercih edilen, bugün kadar Türkiye’de üretilen en büyük çift emişli pompalar olan SDS pompalar, özellikle büyük debilerde yüksek performansla 7/24 çalışabilmeleri ve dayanıklılıklarıyla biliniyor.

Melen Barajı gövdesindeki çatlaklar nedeniyle işletmeye alınamamış olup sorunun nasıl çözüleceği de hala netleşmiş değildir. Melen barajı işletme dışı iken 3.ncü terfi istasyonunun  da devreye alınması ile çalışacak pompaların Melen Projesinden sağlanacak suyun enerji maliyetini çok büyük miktarda arttıracağı da biliniyor

MELEN PROJESİNDE NE OLDU ?

İstanbul’a yılda yaklaşık 1.077 milyar m3 içme ve kullanma suyu temin etmek maksadıyla 1990 yılında yaşanan ciddi susuzluk sonucunda o zamanın başbakanı Turgut ÖZAL’ın talimatları ile başlatılan Büyük Melen Projesi, İstanbul da su sorununu kökten çözecek büyük bir projedir.

Projenin planlama ve proje safhası beklenilenden uzun sürmüş ve projenin 3 etapta tamamlanması öngörülmüştür. Kredi temini ve kamulaştırma çalışmalarının tamamlanması ile DSİ tarafından birinci etabın ihalelerine 2000 yılında başlanılmış, 7 adet inşaat, 3 adet imalat ve 1 adet enerji temini maksatlı 11 alt projeden oluşan bu etap uzun gecikmeler sonucu 20.Ekim 2007 tarihinde hizmete alınmıştır.

8.5 m3/sn kapasiteli pompalarla yılda 268 milyon m3 suyun temin edilebileceği bu etapta yer alan 189 km uzunluğundaki isale hattının 100 km.lik bölümü, İSKİ’nin ekonomik desteği ile tamamlanmıştır. Teorik olarak belirlenen 268 milyon m3 lük kapasiteye bu güne kadar hiç ulaşılamamış, yılda temin edilebilen su miktarı ortalama 200 milyon m3 civarında kalmıştır.

Tüm etapları içine alan ana su yapısı olan Melen Barajı inşaatı ise şu safhaları yaşamıştır(2).

• Baraj gövdesi zemin şartlarına en uygun tip olan ” kil çekirdekli kaya dolgu” olarak projelendirilen yapı, yeterince teknik inceleme yapılmadan ve yapılan ikaz ve itirazlar dikkate alınmadan değiştirilmiş ve bu zemin yapısının taşıyamayacağı tip olan Silindirle Sıkıştırılmış Beton (RCC) gövde tipine dönüştürülmüştür.
• Baraj gövdesi ve diğer tesislerin inşaatına, değiştirilen bu proje ile Mart 2013 tarihinde başlanılmış ve barajın 12 Mayıs 2017 tarihinde bitirilmesi amaçlanmıştır.
• Baraj gövde inşaatı bir yıllık gecikme ile Haziran 2018 tarihinde tamamlanmış, ancak baraj gövdesindeki derzlere konulan ölçüm aletlerinden derzlerde açılmalar olduğu ve bu hali ile barajda su tutulamayacağı tespit olunmuştur.
• DSİ yönetimi bu durumu nasıl düzeltirim? arayışına girmiş ve yaklaşık bir yıl süren bir zaman diliminde dış ülkelerden uzmanların görüşlerini de alarak bir ( destekleme ) projesi hazırlamıştır. Hazırlanan bu projenin yapım maliyetinin 500 milyon TL civarında olduğu ve 2020 yılı başlarında yapılacak bir ihale ile söz konusu çalışmalara başlanılacağı açıklanmıştır.
• İhale yapılmış ve inşaatın 2 sene içinde tamamlanacağı açıklanmıştır.
• 2022 yılında Müteahhit DSİ’den tasfiye talebinde bulunmuş ve DSİ talebi kabul etmiştir.
• 2023 yılında DSİ yeni bir güçlendirme projesi için çalışmalara başlandığını açıklamıştır.

Kaynaklar

[1] SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Mart / 2023

[2] Selami OĞUZ Emekli İSKİ Genel Müdür Yardımcısı MELEN BARAJI’NIN İSTANBUL İÇME SUYU TEMİNİNE GETİRDİĞİ SORUNLAR: 20 Aralık 2019