7 Şubat 2023

Su Politikaları Derneği Proje ve Müşavirlik Merkezi tarafından Kahramanmaraş Pazarcık ve  Elbistan merkezli olarak 8 saat arayla meydana gelen yüksek şiddetli depremlerin bölgedeki barajlar üzerindeki muhtemel etkileri konusunda aşağıdaki açıklama yapıldı;

Su Politikaları Derneği olarak tüm ülkemize geçmiş olsun dileklerimizi iletiyor bu felaketin etkilerini azaltmak ve yaralarımızı bir an önce sarmak için şimdi dayanışma zamanı diyoruz.  Derneğimiz tarafından elde edilebilen verilerle yapılan ön inceleme çalışması sonrasında aşağıdaki sonuçlara varılmıştır;

6 Şubat 2023 tarihindeki depremlerin etkili olduğu bölgede çok sayıda baraj ve hidroelektrik santrallerimiz ile sulama göletleri  bulunmaktadır. Bu su yapılarımızın tümünün projelerinde  DSİ Genel Müdürlüğü tarafından bölgenin depremselliği dikkate alınarak deprem tahkikleri yapılmıştır. Bugüne kadar bölgede gerçekleşen depremlerin barajlarımız ve göletlerimiz üzerinde baraj güvenliklerini etkileyebilecek ciddi sorunlar oluşturmamıştır.

Ancak son olarak 6 Şubat 2023 tarihinde  ardarda gerçekleşen şiddeti ve yerüstü ivmesi  çok yüksek depremlerin bölgedeki su yapılarına yönelik etkilerinin daha detaylı bir şekilde incelenmesi gereklidir.

Sultansuyu Barajı etkilendi ve boşaltılıyor

Bölgede özellikle ikinci depremden sonra Malatya Valiliği, depremden etkilenen Sultansuyu Barajı’nın, tedbiren kademeli olarak boşaltılacağını  bildirmiştir.

Valilikten yapılan açıklamada, DSİ Bölge Müdürlüğü ekipleri tarafından baraj ve göletlerin kontrol edildiği belirtilerek “Sultansuyu  Barajının mansap kısmında bulunan vatandaşlarımız tedbirli olsunlar, Diğer barajlarımız için herhangi bir sorun söz konusu değildir.” ifadesi kullanılmıştır..Baraj yerinden elde edilen bilgiler,  baraj gövdesinde  kret  boyunca bir yarık oluştuğu şeklinde olup bu durum baraj güvenliği açısından risklidir. Valiliğin yaptığı  açıklama ve elde edilen bilgiler  aşağıda özellikleri verilen 60 m yüksekliğindeki Sultansuyu Barajı’nın kısmen de olsa depremden etkilendiğini ortaya koymaktadır

Sultansuyu Barajı

Sultansuyu, Malatya’da, Sultansuyu üzerinde, sulama amacıyla 1986-1992 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Toprak gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 3.205.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 60,00 m., normal su kotunda göl hacmi 53,30 hm³, normal su kotunda göl alanı 2,26 km²’dir. Sultansuyu Barajından 17 614 hektarlık bir alan sulanmaktadır 

Bölgede Bazı Barajlarda Kuvvetli Hareket İvme Sismografları (SMA) var.

Büyük depremlerin neden olduğu güçlü yer hareketleri Bölgedeki Sultansuyu Barajında olduğu gibi  baraj gövdesinde veya çeşitli eklentilerinde hasar ve yıkım yaratabilmekte, mansaptaki yerleşim alanlarında çok büyük kayıplara neden olabilmektedir. Bu nedenle barajların gövdesinin çeşitli noktalarının depremin sarsma kuvvetleri altında nasıl davrandıkları Kuvvetli Hareket İvme Sismografları (SMA) ile kaydedilmekte ve bu değerler hızla değerlendirilmektedir.

Deprem sırasında barajlarda elde edilen SMA kayıtlarının değerlendirilmesi ile barajın hangi noktalarının hangi genliklerde ve frekanslarda hareket ettiği, barajın temeline gelen deprem hareketlerinin gövde tarafından nasıl büyütüldüğü veya sönümlendirildiği gözlenebilmektedir. Halen yaklaşık 20-25 baraja  yerleştirilen deprem kayıt cihazlarının kayıt bilgileri doğrudan Ankara’daki DSİ Genel Müdürlüğünde kurulan bir bilgi-işlem düzeneğine aktarılıyor. 2013 yılında DSİ ve AFAD arasında yapılan protokole istinaden DSİ Barajlarında bulunan SMA cihazları Ulusal Deprem İzleme Ağına dahil edilmiştir. Bu aletler AFAD tarafından anlık izlenmekte verileri depolanarak DSİ ile paylaşılmaktadır.

Deprem bölgesindeki Atatürk,Karakaya, Keban, Kralkızı, Ilısu, Silopi gibi bazı barajlarda deprem kaydı ve değerlendirme için SMA yerleştirilmiştir.Bölgede gerçekleşen depremler sonrasında bu kayıtlar incelenip değerlendirilmiş ve DSİ’nin Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan yerinde incelemeler sonrasında herhangibir sorun oluşmadığı bildirilmiştir.

Ülkemizin Baraj ve göletlerinin %75’i birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde yer almasına rağmen bugüne değin bu yapılarda çok ciddi deprem hasarları oluşmamıştır. Ancak bu kez gerek depremlerin büyüklük ve şiddeti, gerekse oluşma sıklığı, yerüstü ivmesi ve etki alanı  açısından durum çok daha farklıdır 

Bölgede alışılagelmişin dışında , merkez üsleri birbirine yakın, ardarda  çok büyük şiddetli depremler ve bu depremlerin orta şiddetli artçı sismik hareketleri meydana gelmektedir. Bölge adeta  uzmanları  da şaşırtacak bir deprem fırtınası etkisi altında bulunmaktadır. Bu durum bölgedeki barajlarda ve özellikle sulama göletlerindeki incelemelerin daha sık ve dikkatli olarak yapılmasını gerekli kılmaktadır.

Ayrıca barajlara kurulacak olan ivmeölçer cihazlarının barajların dinamik özellikleri hakkında vereceği bilgiler çok önemlidir. Bu nedenle %75’i birinci ve ikinci derece deprem bölgesinde yer alan tüm barajlarımıza bu ivmeölçerler kurulmalı, barajlardan elde edilecek veriler takip edilmeli ve ortaya çıkan sonuçlar irdelenerek tasarım kriterlerine yansıtılmalıdır.