Dursun YILDIZ

İnş Müh.Su Politikaları Uzmanı

19 12 2022

Enerji için su ,su için enerji kavramları  artık daha çok ve daha çok birarada konuşulmaya başlandı. Bu eğilim artarak sürecek  

UNESCO’nun “Değişen Dünyada Su “ Raporunda su üzerindeki baskıların hem arttığına hem de değiştiğine vurgu yapılıyor.Raporda demografik,sosyal,teknik  ekolojik ,ekonomik ve politik dış faktörlerin su kaynakları kullanımına olan etkilerinin göz önüne alınması gerektiğine dikkat çekilirken su ve enerji bağlantısı da gündeme getiriliyor.

Unesco’nun “Değişen Dünyada Su Raporunda Dünyada 2060 yılında bu yüzyılın başında kullanılan enerjiden  % 60 daha fazla enerjiye gereksinim olacağı ileri sürülmektedir.

Bu enerjinin önemli bir bölümünün su için,  suyun önemli bir miktarının ise enerji için daha fazla   kullanılacağı bir döneme doğru yaklaşılmaktadır.

Bir diğer deyişle artık su sektörü daha fazla enerji yoğun enerji sektörü de daha fazla su yoğun olmaya başlamıştır.

Enerji için su daha yoğun kullanılacak

Dünyanın genel enerji talebinin karşılanmasında çok önemli bir rol oynayan petrolün işlenmesinin yanı sıra  çıkartılması için de su kullanılmaktadır.Literatürde 1 varil petrolün çıkartılması için 2-10 varil arasında su kullanıldığı belirtilmektedir.

Bunun yanı sıra enerji üretimi için gün geçtikçe artan enerji tarımı ve Biyokütle enerjisi ,enerji için suyun daha yoğun bir şekilde kullanılması anlamına  gelmektedir.

Su için enerji ihtiyacı da artıyor

Enerji, yaşamsal önem taşıyan içme ve kullanma suyunun iletimi  arıtımı ve kullanımında da çok önemli bir yer tutmaktadır.Büyük kentlere sağlanan içme ve kullanma suyu artık yüzlerce kilometre uzaktan getirilmektedir. Bu da işletme ve bakım giderlerini özellikle enerji giderlerini arttırmaktadır. Örneğin Ankara’ya Kesikköprü barajından pompajla  getirilen suyun enerji maliyetlerinin çok büyük bir meblağ tutması nedeniyle, diğer barajlardan suyun alınabilmesi olanağı doğar doğmaz bu barajdan getirilen su azaltılmaktadır.Yine son dönemde İstanbul suyunun önemli bir bölümünü sağlayan Melen Sisteminde Melen Barajı’nın işletmeye alınamaması nedeniyle su temini pompajla  yapılmaktadır. Bu da su temininin enerji maliyetini çok arttırmaktadır. Bu nedenle 2022 yılında Melen sisteminden pompayla basılan su geçen seneye göre yarı yarıya azalmıştır.

Atıksu arıtımı ve denizsuyu arıtımı sistemlerinde  çok yoğun bir enerji kullanımı görülmektedir.

5. Dünya Su Forumunda Hollanda’da su sektöründe kullanılan  enerjinin toplam içindeki  oranı % 14,7 olarak  açıklanmıştır.Bunun yanısıra ABD Kaliforniya’da toplam enerji kullanımının % 20’sinin su ile ilişkili  olduğu belirtilmiştir.

Ülkemizde ise tüketilen toplam elektrik enerjisinin % 2,5’i tarımsal sulamada kullanılmaktadır. Bu oran, Kanada’da % 10 , Almanya’da %8; İtalya’da %6, İspanya ve Polonya’da %5 olarak verilmektedir (2)

Tüm bu açıklamalar su için enerjinin önemini ortaya koyduğu gibi aynı zamanda  suyun  daha verimli kullanarak enerji tasarrufu yapılabileceğini göstermesi açısından önemlidir.

Enerji ve Su Politikaları ilişkisi artıyor !

Enerji ve su artık ayrılmaz bir bağlantı içine girmiştir.Su artık enerji kaynakları geliştirme ve kullanma politikalarının ayrılmaz bir parçası olmuştur.Su, enerji sektöründe enerji üretimi ve soğutma için kullanılır . Termik ve nükleer santrallerinde soğutma amaçlı olarak kullanılan su aynı zamanda  biyoenerji üretimi için enerjide  pasif olarak da kullanılmaktadır.

Tarımsal sulamadaki   enerji ihtiyacı 

Tarımsal sulamada   enerji ihtiyacı,  kullanılan suyun  miktarı ve ürünün verimliliği konusunda çok önemli rol oynarlar.Özellikle pompajlı sulamalarda sürdürülebilir bir tarımsal sulama yönetiminin en önde gelen koşulu karşılanabilir enerji maliyetleridir.

Enerji talebi su kaynaklarını doğrudan baskılayan  demografik,  ekonomik, sosyal, teknolojik ve tüketim kalıplarındaki değişiklik gibi birçok  benzer faktörden etkilenirler.

Enerji tüketimi aynı zamanda su kaynaklarının sürdürülebilirliğini etkileyen iklimsel değişim ve çevresel bozulmanın da ana unsurlarından birisidir.

Bu nedenlerle enerji ve su politikalarının bundan sonra  artık biribiri ile daha çok ilişki içinde olması gereği ortaya çıkmaktadır.

Pompalar tam kapasite çalıştırılamıyor

Örneğin halen ülkemizde bu tip  sulama sitemlerinde sürdürülebilir bir işletmecilik için enerji maliyetlerinde düzenlemeye büyük ihtiyaç vardır .Çünkü  halen DSİ sulamalarında çalıştırılamayan  pompa istasyonları nedeni ile büyük bir  alan sulama dışı kalıyor. Bunun yanı sıra çalıştırılan pompa istasyonlarında ise   aşırı enerji tüketimi ve yüksek maliyetler  nedeniyle sorunlar yaşanmaktadır.

Enerji fiyatları tarımsal su kullanımını ,üretim paternini ve maliyetleri doğrudan etkileyeceği için büyük  bir önem taşımaktadır.  Enerji fiyatlarının yüksekliği  daha çok  bu olanaktan yoksun olan bölgelerde tarımsal üretimin sorunlarla karşılaşmasına da neden olmaktadır.

Örneğin halen ülkemizde  pompaj sulaması yapan çiftçilerin elektrik enerjisi borcunun toplam yaklaşık 2 milyar liraya ulaştığı bilinmektedir.

Yaşanan gelişmeler gelecekte gerek sulama gereke içme ve kullanma su ihtiyacı için kullanılacak elektrik enerjisinin  artacağını  ve su ve enerji politikalarının artık birlikte ele alınması gerektiğini ortaya koymaktdır.

Kaynaklar

(1) IEA Water -Energy Nexus World Energy Outlook Special Report

(2) Connor .R,Koncagül E. The United Nations world water development report 2014