İlker Özel

İnş Müh

DSİ Emekli Genel Md. Yrd.

SPD Üyesi

27 Kasım 2022

Geçmiş senelerde Doğu Karadenizde   akarsuların yarattığı felaket fotoları.

 Bugün bir ulusal gazetede üç yıl önce meydana gelen sel felaketindeki mal ve can kayıplarıdan bahsediliyor. Uzmanlarca hazırlanan raporda taşkının önemli sebeplerinden birinin de  akarsu yataklarına atılan molozlar olduğu belirtilmiş.

Bizim gibi suyla uğraşanlar; dere, çay ve nehirlerin aktığı yere yatak deriz. Genelde enternasyonel anlam taşıyan bir kelimedir.

İtalyanca= letto del fiume, Fransızca= lit de riviére, İngilizce= river bed, Almanca= flussbett, Türkçe= nehir yatağı. 

Yatak= Döşek , yani rahat yer. Bildiğimiz gibi.

Yukarıdaki şekilde  bir dere yatağında vukubulan iki müdahaleyi krokiledim. Şekil A ve şekil B de yamaçtan yuvarlanan taş dere yatağına düşerek nehir akışını karşı sahile yölendirmektedir.

Keza; dere yatağına gelişi güzel dökülen her türlü malzeme, atıklar, molozlar   MEKANINA YAPILAN MÜDAHALE nedeniyle nehrin en kızdığı şeydir. Hemen kendine rahat akacağı bir mekan yani  yatak tanzimine yönelir, oyuntudan aldığı malzemeyi, kendine yeni bir yatak hazırlamak için uygun yerlere serer veya doldurur. Zarar vereceğini, kızdığı için asla düşünmez.

Nehir Yatağının Bir Süreklilik Kuralı  Vardır

Nehir yatağında akan suyun,suyla birlikte yatakta sürüklenen taşın çakılın,askıdaki çok ince kum tanelerinin,suyun hıznın,miktarının  bir kesitten diğer kesite geçerken uydukları bir fizik kuralı vardır.Biz buna süreklilik deriz.

Akan su bir kesitten diğerine geçerken bazı engellerle karşılaşsa bile durmaz. Kendi içindeki bazı koşulları değiştirir ve yoluna devam eder.Akar,taşar,yıkar gider.

Bu aslında suya dışarıdan bakanlar için bir derstir. Dersin öğretisi de “suyun akış yatağına müdahale edilmez,faturası ağır olur “ şeklinde özetlenebilir.

Maalesef  geçen bukadar zaman içinde hala ders almadığımızı esefle ve üzülerek beyan etmekteyim.

Ne yapalım kader veya takdir-i İlahi sözlerini asla kabul etmiyorum. Ve hiç ders alınmayışının üzüntüsünü yaşayarak su mühendisiyim demek istemiyorum.

Akarsu yataklarına yapılan akıl almaz müdahaleler

NEMİ YAPILMALI:

1. Taşkın yatağı dahil akarsu yataklarına asla dokunulmamalıdır.
2. Bu bölgelerdeki her türlü işlem iklim değişikliği dahil olmak üzere tüm değişiklikleri dikkate alan  plan ve projelere uygun yapılmalıdır.
3. Başta vali, yerel yöneticiler, DSİ ve TCK konunun müdahilleri olmalıdır.
4. Hukuksal olarak her türlü yasal yaptırım getirilmelidir,
5. Yetkili ve sorumlu  kuruluşlar uygulamadan asla kaçınmamalıdır.
6. DSİ bu işin uzmanıdır.
7. Bu bölgedeki yerleşim yerlerinin imar planları yeniden oluşturulacak esaslara göre düzenlenmelidir.
8. Akarsu yatak kesitlerindeki kum çakıl yığılmaları ve yetişen bitki ve ağaçların temizliği  sürekli  olarak yapılmalıdır.

SON SÖZ YERİNE ;

Dere yatakları mekanın asıl sahibine aittir. O bu yatağı binlerce yılda gide gele oluşturmuştur. Bu mülkün binlerce yıllık sahibi birkaç yıl  gelmedi diye mekana hemen girilmez, mekan  işgal edilemez. Mekanın sahibi bir gelir pir gelir. Hesabı keser gider.Canımız yanar.

İlker ÖZEL

İnş. Mühendisi

SPD Üyesi